Autor: Agnieszka Zachorska Starszy Konsultant Podatkowy

W sytuacji gdy pomiędzy kontrahentami dochodzi do zwolnienia z długu, po stronie dłużnika powstaje przysporzenie majątkowe w postaci braku uszczuplenia jego majątku. Dłużnik przestanie być wówczas zobowiązany do spełnienia świadczenia, a środki pieniężne, które winien przekazać w ramach wymaganego świadczenia, pozostaną w jego majątku, powiększając ten majątek w sposób definitywny.

Zwolnienie z długu jest instytucją uregulowaną w kodeksie cywilnym (art. 508 k.c.): zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Zwolnienie z długu wymaga zgodnych oświadczeń stron stosunku zobowiązaniowego tj. wierzyciel wyraża wolę zwolnienia z długu, dłużnik to zwolnienie przyjmuje.

Co do zasady (bo są wyjątki) w przypadku każdej takiej sytuacji (np. zwolnienia z zapłaty kary umownej, zaniechania zwrotu udzielonej pożyczki na cele prowadzonej działalności gospodarczej czy np. zapłaty za wyemitowane obligacje) po stronie dłużnika powstaje przychód do opodatkowania podatkiem dochodowym.

Kwestię tę reguluje wprost przepis art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o CIT/art. 14 ust. 2 pkt 6 ustawy o PIT, przychodami jest w szczególności wartość umorzonych lub przedawnionych: zobowiązań, w tym z tytułu zaciągniętych pożyczek (kredytów), z wyjątkiem umorzonych pożyczek z Funduszu Pracy.

W ramach ciekawostki: o ile zwolnienie dłużnika z zapłaty kary umownej generuje po jego stronie powstanie przychodu do opodatkowania to obniżenie wysokości kary umownej w wyniku ugody zawartej przez sądem nie będzie stanowiło dla dłużnika okoliczności związanej z wystąpieniem przychodu do opodatkowania. Sprawa dotyczyła roszczeń Zamawiającego o nienależyte wykonanie umowy przez Wykonawcę. W rezultacie Zamawiający wystawił Wykonawcy kilkanaście not obciążeniowych tytułem kary umownej. Wykonawca zakwestionował zasadność wystawienia not i wysokość kar umownych. Proces zakończył się ugodą, w której Wykonawca przyjął odpowiedzialność za nienależyte wykonanie umowy w części oraz zapłatę kary umownej w niższej wysokości niż kwoty wskazane na notach obciążeniowych. Powyższa sytuacja nie stanowiła zwolnienia z długu a ugoda nie zawiera postanowień będących umorzeniem zobowiązań Wykonawcy. Dopiero de facto w treści ugody strony sporu określiły wysokość odpowiedzialności Wykonawcy (por. interpretacja indywidualna z dnia 25 kwietnia 2023 r. sygn. 0111-KDIB1-1.4010.101.2023.2.AND).

Dla podatników CIT powstaje jeszcze pytanie do jakiego źródła przychodów należy zaklasyfikować przychód z tytułu umorzenia zobowiązania?

Wskazówka jest następująca: prawidłowa kwalifikacja przychodu podatkowego w związku z otrzymaniem zwolnienia z długu zależy od pierwotnego o celu zaciągniętego zobowiązania.

Zatem, jeśli:

• pożyczka została zaciągnięta na sfinansowanie podstawowej działalności gospodarczej Spółki. Nie ma zatem podstaw, aby przychód powstały z tytułu zwolnienia z długu w związku z umorzeniem ww. pożyczki, kwalifikować do źródła przychodów, jakim są zyski kapitałowe (por. interpretacja indywidualna z dnia 2 stycznia 2020 r. (sygn. 0114-KDIP2-2.4010.459.2019.2.AG),
• pożyczka została udzielona głównie w celu osiągnięcia przychodów z zysków kapitałowych, zatem przychody z tytułu umorzenia pożyczki (jak również naliczonych od pożyczki odsetek), w części w jakiej została przeznaczona na nabycie lub objęcie akcji w spółkach zależnych, powinny podzielić kwalifikację podatkową przychodów, związanych z przychodami z udziałów (akcji), tj. zysków kapitałowych (por. interpretacja indywidualna z dnia 29 marca 2021 r. sygn. 0114-KDIP2-2.4010.356.2020.2.SP)
• celem wyemitowania obligacji przez Spółkę było nabycie przez nią udziałów w innej spółce i zostały one wyemitowane w celu osiągnięcia przyszłych przychodów z zysków kapitałowych (np. ze sprzedaży nabytych udziałów), to przychody z tytułu umorzenia zobowiązania z tytułu obligacji również powinny zostać zakwalifikowane do przychodów z zysków kapitałowych (por. interpretacja indywidualna z dnia 6 czerwca 2023 r. sygn. 0114-KDIP2-2.4010.187.2023.1.SP).

Masz wątpliwości do swoich rozliczeń podatkowych? Warto nawiązać kontakt z doradcą podatkowym.

Zapraszamy do kontaktu z Kancelarią Pietrusiński bądź skorzystania z zapytania online.

Powyższy wpis nie jest poradą ani opinią podatkową i jego autor oraz Kancelaria nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne negatywne skutki w przypadku zastosowania się do wniosków płynących z tego wpisu.