Kwestie związane z działem spadku były przedmiotem wielu sporów z fiskusem. O ile problemów nie przysparzają sytuacje, kiedy masa spadkowa pozwala tak podzielić się przez spadkobierców składnikami majątku, że każdy z nich otrzyma majątek o wartości odpowiadającej jego udziałowi w spadku, o tyle wątpliwości pojawiają się wraz z pojawieniem się spłat.

Przyjrzyjmy się często spotykanemu przypadkowi, kiedy do masy spadkowej wchodzi tylko jedna nieruchomość, a spadek nabywają dwie osoby.

Z uwagi na fakt, że często nieruchomości tej nie można fizycznie podzielić pomiędzy spadkobierców, to uzgadniają oni, że nieruchomość przejmie jeden spadkobierca i dokona spłaty drugiego spadkobiercy.

Powstaje wówczas pytanie, czy dochodzi do uzyskania podlegającego opodatkowaniu przychodu z tytułu zbycia nieruchomości przez osobę który wyzbywa się udziału w nieruchomości.

Na wstępie należy zauważyć, że jeżeli odpłatne zbycie nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu następuje przed upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie i nie zostaje dokonane w wykonaniu działalności gospodarczej, stanowi źródło przychodu, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zatem, w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości, jej części lub udziału w nieruchomości i ww. praw, decydujące znaczenie w kwestii opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych ma moment (data) ich nabycia.

Z instytucją działu spadku mamy do czynienia w sytuacji, w której spadek przypada kilku spadkobiercom. Wskutek działu spadku poszczególni spadkobiercy stają się podmiotami wyłącznie uprawnionymi względem przyznanych im praw majątkowych, stanowiących do chwili działu przedmiot wspólności. Na skutek działu spadku następuje konkretyzacja składników masy spadkowej, przypadających poszczególnym spadkobiercom.

Zgodnie z art. 1035 ustawy Kodeks cywilny, jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych.

Stosownie do art. 1037 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.

Celem postępowania o zniesienie współwłasności – w rozumieniu ustawy Kodeks cywilny – jest nowe ukształtowanie prawa własności rzeczy, która stanowi przedmiot współwłasności. Stosownie do art. 195 ustawy Kodeks cywilny – współwłasność jest instytucją prawa cywilnego polegającą na tym, że własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom. Zgodnie z art. 210 ww. Kodeksu każdy ze współwłaścicieli może domagać się zniesienia współwłasności. Do momentu zniesienia tej współwłasności lub dokonania działu spadku, spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku.

W rezultacie w wyniku zniesienia współwłasności dochodzi więc jedynie do nowego ukształtowania prawa własności poprzez odebranie temu prawu cechy wspólności.

W tym miejscu warto wyjaśnić, że kiedy dział spadku następuje ze spłatą od spadkobiercy nabywającego na wyłączną własność składniki majątkowe wchodzące w skład spadku na rzecz drugiego spadkobiercy powoduje, że czynność taka ma charakter odpłatny.

Nie jest to jednak równoznaczne z obowiązkiem zapłaty podatku dochodowego z tytułu otrzymania takiej spłaty. W sytuacji, w której spłata równa jest wartości udziału w spadku i nie przekracza go, podatnik nie uzyskuje w związku z czynnością działu spadku żadnego przysporzenia majątkowego względem odziedziczonej ułamkowej części masy spadkowej. W takim przypadku brak jest podstaw do opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, kwoty spłaty otrzymanej w wyniku działu spadku.

Istotne znaczenie dla braku powstania zobowiązania podatkowego ma okoliczność aby spłata nie przekroczyła wartości przysługującego udziału spadkowego, a nieruchomość otrzymał jeden ze spadkobierców.

Bardzo długo organy podatkowe uznawały, że taki dział spadku należy zrównać w skutkach z odpłatnym zbycie, które często dokonywane w okresie krótszym niż 5 lat od nabycia spadku wiązało się z koniecznością jego opodatkowania. Na szczęście sądy administracyjne stawały po stronie podatników i wymusiły po poniekąd zmianę podejścia organów.

Można jednak w dalszym ciągu spotkać się z „próbą namówienia” podatnika przez urzędników aby transakcję taką jednak opodatkował.

Jeśli mają Państwo pytania zapraszamy do kontaktu z doradcą podatkowym naszej Kancelarii – www.kdppietrusinski.pl

Powyższy wpis nie jest poradą ani opinią podatkową i jego autor oraz Kancelaria nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne negatywne skutki w przypadku zastosowania się do wniosków płynących z tego wpisu.